Mogućnost da u novom sazivu Evropske komisije ne bude resora proširenja postoji, potvrđuju to analitičari, ali isto tako navode da to ne znači da se Evropska unija neće baviti tim pitanjem.
Iako novi saziv Evropske komisije još nije formiran i njen sastav se još uvijek ne zna, u Briselu su se pojavile informacije da bi iz naziva odjela koji se bavi susjedstvom mogao ispasti dio koji se odnosi na proširenje.
Glasnogovornica Evropske komisije Mina Andreeva kazala je da nova predsjednica tog tijela EU-a Ursula von der Leyen neće objavljivati konačni spisak kandidata i raspodjelu resora dok se ne dovrši proces imenovanja.
Neformalni rok za kandidiranje istekao je u ponedjeljak, 26. augusta, ali u Komisiji su naveli da Ursula von der Leyen nema drugog definiranog datuma osim 1. novembra.
BiH nazadovala, pregovori Srbije i Kosova propali
Zekerijah Smajić, višegodišnji dopisnik iz Brisela i ekspert za evropske politike i proces proširenja EU-a, kaže da formalni naziv nekog portfolija ili sektorske politike Evropske unije nikada do sada nije imao nikakvog suštinskog utjecaja na samu politiku.
“Naziv sektora je nebitan, bitna je politika koju EU provodi u praksi. Kada je prije pet godina izabrana sadašnja, upravo odlazeća, Evropska komisija Jean-Claudea Junckera, velika se medijska prašina podigla nakon njegove izjave da ‘u narednih pet godina mandata ove Komisije, proširenja EU-a novim članicama neće biti’. Juncker je promijenio i ime resora za politiku proširenja tako što je prioritet stavljen na susjedsku politiku u odnosu na proširenje. Čak su i riječi ‘politika proširenja’ zamijenjene objektivnijom odrednicom ‘pregovori o proširenju’ ali Zapadni Balkan nije bio zaboravljen, niti je proširenje kao jedna od najvažnijih strateških politika EU bila na margini Junckerove komisije. Naprotiv, sam predsjednik Evropske komisije i njegov povjerenik za politiku susjedstva i pregovore o proširenju Johannes Hahn, pa i sama specijalna predstavnica EU-a za vanjske poslove i sigurnost Federica Mogherini više su se bavili Zapadnim Balkanom nego mnoge briselske garniture prije njih“, navodi Smajić.
Drugo je pitanje, navodi on, što je i u tom periodu Bosna i Hercegovina nazadovala, što su pregovori između Srbije i Kosova propali, što je u Srbiji entuzijazam ka Evropskoj uniji na sve nižem nivou, što su međususjedski odnosi na Balkanu na kritičnoj tački i tako dalje.
“Politika proširenja Evropske unije je jedna od najvažnijih strateških orjentacija Unije i bez njenog ujedinjenja i sa jugoistokom kontinenta kao geostrateškim područjem Evrope, evropska politika ujedinjenja neće biti oživotvorena. To nije nikakva floskula, idealističko naklapanje ili iluzija. To je geopolitička realnost. Pitanje je samo vremena, predvidljivih i nepredvidljivih procesa unutar EU-a, na globalnoj sceni i u svakoj od zemalja našeg regiona. Ono što se može već danas sa sigurnošću usvrditi jeste da proširenje EU-a neće biti ni među pet najvažnijih unutrašnjih i vanjskopolitičkih prioriteta Unije u narednih pet godina“.
Trenutni procesi na Zapadnom Balkanu unutar Evropske unije i globalno, ističe Smajić, nisu nimalo optimistični.
Sve od Drugog svjetskog rata, navodi, svijet nije bio bliži sukobima globalnih razmjera, trgovinski protekcionizam nikada nije bio veći, a gramzivost glavnih aktera neoliberalnog koncepta globalizacije kao savremenog vida rekolonizacije dostigla je tačku ključanja.
Ono što posebno zabrinjava, mišljenja je, jeste činjenica da velike imperijalne sile Zapada, uključujući i one članice EU-a koje su ne tako davno bile višestoljetni kolonizatori uglavnom nemoćnih i ekonomski nejakih zemalja Afrike, Azije i Južne Amerike, savremenu neokolonijalnu politiku žele provoditi i nad svojim ekonomsko moćnim ideološkim suparnicima kao što su Kina, Rusija, Turska, Indija, Iran i tako dalje.
‘Bolje da nema resora proširenja‘
Takva politika ključnih aktera, smatra, zapadne politike ne miriše mi na dobro.
“Šalje istu onu poruku koju bih poslao i ja ili svako drugi ko je realista. Ta poruka u parafraziranoj formi glasi: vi radite svoj, a mi ćemo raditi svoj posao na zajedničkom putu približavanja i konačnog ujedinjenja. Pred novom Evropskom komisijom su historijski važni poslovi unutarnje konsolidacije i približavanja veoma suprostavljenih koncepata u vezi s budućnošću Unije. Pred svakom od zemalja Zapadnog Balkana je historijski zadatak političkog uozbiljenja, deetnizacije i kosmopolitizacije. S etnonacionalističkim, klerikalističkim, plemensko-interesnim ideologijama, sa tolikim stopama korupcije i prekograničnog kriminala, sa tolikim osobnim nemoralom i bahatošću političkih i državnih lidera ovaj region nema drugu opciju osim stagnacije, regresa ili neke nove tragedije. U prospretite sigurno ovakav ne može jer kao takvog niko normalan u Evropi i svijetu ne želi“.
Politički analitičar iz Zagreba Davor Gjenero ističe da, iako ne bude resora za proširenje, to ne znači da se neki od komesara, kao ni Opće uprave, neće baviti proširenjem.
Takva mogućnost, navodi, je postojala i kad se formirala Evropska komisija Jeana-Claudea Junckera, ali je u zadnji čas nađena solucija s komesarom Johannesom Hahnom kao osobom zaduženom za proširenje.
“Argument da komesara za proširenje ne bude danas je jednak kao što je bio i pred pet godina. Jasno, je, naime, da u mandatu Europske komisije kojom će predsjedati Ursula von der Leyen neće biti proširenja. Godina 2025, kao datu mogućeg pristupanja za Srbiju više nije na stolu, a sve je manje vjerojatno i da bi Crna Gora ili Makedonija mogle uhvatiti taj termin, što bi iziskivalo da one pregovore završe 2023., jer je potrebno oko šest mjeseci za sastavljanje pristupnog ugovora, a onda godinu i pol za njegovo ratificiranje u zemljama članicama. Dakle, države pristupnice moraju završiti pregovore dvije godine prije očekivanog dana pristupanja Uniji“, navodi Gjenero.
Iako ističe da zvuči pomalo cinično, on smatra da je bolje da Evropska komisija nema resora proširenja, nego da ima tako potkapacitiran resor, kakav je s komesarom Hahnom imala tokom ovog mandata.
Nalaženje kompromisa
Glavni posao Ursule von der Leyen, kaže Gjenero, će biti konsolidiranje Unije, nalaženje kompromisa između zahtjeva za odustajanje od politike kohezije i načela ravnomjernog razvoja svih djelova EU-a i insistiranja „prijatelja kohezije“ da se politika regionalnog razvoja nastavi jednako izdašnijim sredstvima.
“Na djelu će biti i razgovori o ‘više Europe’ ili o vraćanju na izvorna europska polazišta, što bi bilo podilaženje ‘suverenistima’. Unija mora vidjeti kako će proći Brexit, ali i definirati svoju poziciju u budućim globalnim geopolitičkim i ekonomskim odnosima. Unija mora definirati i politiku prema migracijama, naći formulu zaštite granica, naći mjeru između slobode kretanja i očuvanja sigurnosti i ekonomskog prosperiteta. Unija mora, na kraju, definirati novu demografsku politiku, zaustaviti pražnjenje europskoga ruba zbog potreba ekonomija u središtu i na sjeveru Europe. Pritom bi politika proširenja mogla na neko vrijeme biti zamijenjena politikom europskog susjedstva”, smatra Gjenero.
Zekerijah Smajić kaže da od novog saziva Evropske komisije očekuje realizam, objektivnost, principijelnost i pravednost.
“Sve i svake uspjehe u svakoj od zemalja regije treba nagrađivati novim pomacima ka članstvu, sve, svake i svačije destrukltivne ili separatističke inicijative treba snažno, jedinstveno i blagovremeno osuditi, a aktere takve politike sankcionirati. Ishod takve evropske politike, naravno, neće niti može biti epohalno ubrzanje procesa proširenja jer će se, kao što je rekosmo, Evropska komisija nove predsjednice Ursule von der Leyen preovlađujuće baviti drugim, mnogo važnijim prioretitima globalnog karaktera kao što su odnosi sa SAD-om, Kinom i Rusijom, upravljanje globalnim krizama, redefiniranje politike prema migracijama, azilu i evropskoj sigurnosti, odnos prema klimatskim promjenama, objektiviziranje problema energetskih izvora i stabilnosti u snabdijevanju ‘zelenim energijama’ budućnosti, ili kao što je razvoj vlastitih informacionih tehnologija i tako dalje”.
Činjenica da je na čelu Evropske komisije prvi put žena i to s izuzetnim političkim iskustvom i znanjima, a još i Njemica, smatra Smajić, budi nadu da bi se u narednih pet godina moglo dogoditi mnogo više pozitivnih promjena nego u proteklom petogodišnjem mandatu.
Uvjeren je da je za Evropsku uniju veoma važno što je na čelu Evropske komisije upravo sada neko referentan iz najveće i ekonomski najjače članice EU-a.
Smajić je siguran da će Evropska unija za pet godina biti drugačija, stabilnija i prosperitetnija nego sada.
