Samo nesviklima na svakodnevni teatar apsurda Aleksandra Vučića može se učiniti neobičnim da šef srbijanske države komentariše nerede na “vječitom” beogradskom derbiju iz daleke i sunčane Havane, ili da Skupština Srbije usvoji budžet za 2018. godinu a da opozicija ne dobije šansu ni da zucne o tome. Samo onima koji vjeruju da su evropske vrijednosti cilj srbijanskog društva može biti čudno da se titula “Najevropljanin” dodijeli jagodinskom moćniku Draganu Markoviću Palmi, koji je u politiku ušao 1993. godine zajedno sa Željkom Ražnatovićem Arkanom.
Samo čovjek koji je 2008. godine na ulasku u proevropsku koaliciju oko Demokratske stranke hrabro rekao da se “patriotizam ne sipa u traktor” u Mionici je postao dio patriotskog bloka lokalne vlasti, zajedno sa Ivicom Dačićem i Vojislavom Šešeljem. Samo u glavnom gradu, Beogradu dakle, bivši gradonačelnik Dragan Đilas, sada i zvanično kandidat za novog gradonačelnika, na pitanje ko će glasati za njega kada ga podržava samo Pokret slobodnih građana Saše Jankovića, mirno odgovoriti: “Beograđani!”
Da li je, onda, Srbija na početku 2018. godine bliža ulasku u Evropsku uniju, ili će još dugo morati da čita bar onaj najkraći kurs Evrope za početnike? Pa, naravno, zar ima neko iole ozbiljan ko to može da ospori, odgovoriće spremno bilo ko od zvaničnika sa bilo kog nivoa vlasti, od državnog vrha pa sve do nekog dalekog opštinskog načelstva na jugu Srbije.
Svakog dana u svakom pogledu – nazaduje
Ova će tvrdnja biti potkrijepljena i argumentima kao što su sljedeći: prvi put se i zvanično spominje 2025. kao konačna godina ulaska Srbije u evropsku porodicu, do sada je u pregovorima već otvoreno 12 od 35 poglavlja, privreda je izašla iz recesije, nezaposlenost je smanjena, stranih investitora je sve više, nema tog evropskog (i svjetskog) lidera koji predsjednika Vučića nije potapšao po ramenu i potvrdio da je Srbija na dobrom putu…
Istovremeno, prema zvaničnim istraživanjima, broj građana koji podržava ulazak Srbije u EU pao je na svega 38 odsto (protiv je 35 odsto), što je najniže od demokratskih promjena 2000. godine. Sudeći na osnovu slika i informacija o događajima proteklih nedjelja i Evropi i svijetu, kao da je poručeno da je zemlja mnogo bliže ratnim devedesetim prošlog vijeka nego obećanim blistavim – dvadesetim godinama ovog vijeka. Te su se slike opasno približile percepciji opozicionih stranaka i mnogih nezavisnih ličnosti koje na neki način participiraju u javnom životu, uglavnom posredstvom malobrojnih preostalih slobodnih i nevladinih medija da Srbija “svakog dana u svakom pogledu” – nazaduje.
Pa i ta misteriozna krvava tuča na jugu Partizanovog stadiona u prvom poluvremenu derbija protiv Crvene zvezde, o kojoj se i danas govori, nikako slučajno nije jedini primjer u kojem Srbija permanentno pokazuje oba svoja lica – i ono evropsko, za kojim navodno toliko čezne, prečesto loše našminkano, ali i ono drugo, ružnije, antievropsko, anticivilizacijsko, pa, ako hoćete, i antiljudsko. Ponekad se objektivnom posmatraču čini kao da postoji neka nevidljiva sila koja sjedi za komandnim pultom i presuđuje koje će lice Srbije u kom trenutku prevagnuti u komunikaciji i sa samom sobom i sa Evropom, čije mnoge članice, takođe, svako malo pokazuju neka ponašanja za koje se ne može reći da su evropska.
Sama činjenica da su u masovnoj tuči navijača najdeblji kraj izvukla šestorica Splićana sa podebelim kriminalnim dosijeima, skoro linčovanih pred očima kordona žandarmerije, koji su mirno sačekali dok razne navijačke frakcije Južnog fronta ne zadovolje svoje najniže strasti, svjedoči da su neredi bili pod kontrolom nečega što eufemistički zovemo bezbjednosne strukture. Jer, čim su pripadnici tajnih službi dali mig, policija je reagovala i sprovela pretučenu grupu nagih i krvavih “navijača” što u bolnicu, što u mardelj.
Simbioza sporta, kriminala i politike
Iako su tuče navijača gotovo redovna pojava na svakom derbiju, osim pojave male grupe Hrvata, i to pretučenih i golih, na scenu stupaju oni sada već čuveni beogradski mediji, koji su, svi bez ijednog izuzetka, odmah “otkrili” sve što im je policija saopštila i danima ponavljaju da su nerede izazvali baš krimosi iz Splita i da su za taj “posao” plaćeni 10.000 evra po glavi. Priča je samo gurnuta sa istražiteljskog kolosijeka, sa prilično jasnom porukom da pravi uzroci i povodi za grozne slike iz Beograda nikad neće biti ni otkriveni, ni saopšteni. Pogotovo nakon informacije da je Bezbjednosno-informativna agencija pohvaljena za “uspješnu akciju na stadionu Partizana”.
Ovdje valja podsjetiti na prostu i svima poznatu činjenicu da u srbijanskom (i ne samo srbijanskom) fudbalu glavnu riječ vode ljudi koji su simbioza sporta, kriminala i politike, kao neraskidivo sveto trojstvo koje odlučujuće utiče na sve događaje na zelenom terenu i oko njega. Naravno, i na onaj čuveni kontekst bez kojeg se uprkos bombastičnim naslovima ništa ne može razumjeti. Zapravo naslovima, čija se zaglušujuća buka koristi jedino u svrhu skrivanja pravih činjenica.
Zato je važno, prije svega, podsjetiti na sportski kontekst loše režirane predstave koja je bacila strašnu mrlju na ovojesenje fudbalske uspjehe Zvezde i Partizana (prolaz grupne faze takmičenja u Ligi Evrope) i reprezentacije Srbije (plasman na finalni dio Svjetskog prvenstva u Moskvi 2018. godine). Pošto bi ovi incidenti mogli veoma lako utrti put izbacivanju srbijanskih klubova sa evropskih takmičenja od kojeg bi malo ko imao koristi, sportski motiv za izazivanje nereda uopšte ne stoji.
Ni onaj kriminalni aspekt ove priče, uprkos umiješanosti velikog broja navijača-huligana i kriminalaca, nije najuvjerljiviji. Jer, koja bi budala na lako zapaljivoj tribini završavala bilo kakve poslove, a kamoli one najunosnije, kao što je dilanje narkotika i navodnog utjerivanja dugova za isporučenu robu pred TV kamerama, kako danima piše beogradska štampa. Ostaje, opet, kao najsumnjiviji onaj treći mogući kontekst priče, dakle politički. Koji je, iako veoma moguć, najteže dokazati. Naime, javna je tajna da su mnogobrojne navijačke grupe i crno-belog “Južnog fronta” i crveno-bele “Nord armi” obični plaćenici i da su na platnom spisku uprava dva kluba.
Poznato je i da se već dugi niz godina upravo na tim tribinama mnogi maloletnici alkoholiziraju ili drogiraju i da većina i ne dolazi zbog fudbala. Njihovi junaci nisu najbolji fudbaleri, oni su sami sebi junaci, a idoli su im “vođe” grupa, koji su, opet, u vezi i sa upravama, i sa “bezbjednjacima”. Na transparentima i zastavama ispisuju imena svojih drugara, poginulih u navijačkim ili kriminalnim obračunima, a razne “strukture” ih koriste da prenesu sopstvene stavove o Kosovu, političarima, drugim narodima, u atmosferi teško shvatljive količine mržnje i nacionalizma najgore vrste.
Palma vs. Milena
Da li su neredi namjerno izorganizovani da bi se odvratila pažnja sa nečeg drugog, sramne opstrukcije rasprave u Skupštini o najvažnijem dokumentu, državnom budžetu za 2018. godinu, naprimjer, čitaocu će ipak ostati da sam procjenjuje i zaključuje. Ali, da 600 minuta predviđenih za raspravu potroši upravo vladajuća ekipa predloživši 400 amandmana na sopstveni tekst, od kojih će odustati istog trena kada dođe dan za glasanje, ostaće nezabilježen presedan u istoriji parlamentarizma. Opozicionim strankama preostaće samo mogućnost da konstatuju da se radi o neviđenoj opstrukciji rada parlamenta, a njihov glas ostaće prigušen neviđenom bukom sa nekadašnjeg stadiona JNA.
I nema tu ničeg evropskog, ma koliko se razni analitičari trudili da dokažu da se navijačke tuče dešavaju i u drugim zemljama, kao što ničeg evropskog nema ni u proglašenju Dragana Markovića za “Najevropljanina”, odnosno “najevropskijeg Srbina”. Čovjek koji godinama vedri i oblači u nevelikoj Jagodini odavno se sam deklarisao kao homofob i srpski nacionalista, nosilac nadimka Palma, ali ne po čuvenoj nagradi iz Kana, nego po njegovo privatnoj televiziji Palma plus, po sopstvenom priznanju, nije protivnik ulaska Srbije u EU, ali će preko ulice u Beču preći van pješačkog prelaza zato što se na semaforu kada se uključi zeleni signal vide “dva muškarca koji se drže za ruke”.
Da nije smiješno, bilo bi žalosno. Ali, Palma i mnogi drugi “podvižnici” poput njega baš na to i računaju u srpskom teatru apsurda, koji nema mnogo empatije prema životu i stvarnim ljudima, istinskim veličinama u svakom smislu, kao što je, naprimjer, velika jugoslovenska i srpska glumica, jedna i neponovljiva Milena Dravić. Njoj je u beogradskom Zvezdara teatru, na svečanosti povodom uručenja nagrade za životno djelo Dobričinog prstena, ostalo samo da joj Rade Šerbedžija otpjeva nekoliko sjetnih melodija koje su joj obilježile blistavu pozorišnu i filmsku karijeru. Tim povodom, uz pomoć prijatelja, izdata je i prigodna monografija o Mileninom životu i ulogama, ali se moglo saznati i da je država Srbija odbila da pomogne izdavanje monografije.
Što, naravno, više govori o državi nego o Mileni, za koju, kao i mnoge druge uspješne ljude u Srbiji poput nje, u Vučićevom teatru apsurda očigledno nema uloge.
Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.
