Kosovski Srbi i Albanci imaju nepomirljive razlike u razmišljanjima i stavovima o regionu i svjetskim silama, NATO-u, EU i dijalogu Beograda i Prištine.
Ovo je ocjenjeno na sajtu Eastern Western Balkans, u tekstu u kojem se daje pregled ključnih nalaza najnovije publikacije “Trendovi percepcije prema spoljnoj politici Kosova i dijalogu sa Srbijom”.
Osim samog naslova, u tekstu, međutim, nema detalja o tome gde i kako se ogledaju razlike. O tim razlikama se može čitati u samom izvještaju. U godišnjem barometru Kosovskog centra za bezbjednosne studije ocjenjivana je percepcija kosovskih građana prema “glavnim strateškim partnerima Kosova na regionalnom i međunarodnom nivou”, za period od 2013. do 2016. godine, sa skoro 87% ispitanika Albanaca i 7% Srba.
Na regionalnom nivou, za kosovske Albance, Albanija očekivano ostaje najbliži saveznik, dok se Srbija doživljava kao “najneprijateljskija zemlja” i “potencijalno spoljna prijetnja Kosovu”.
Međutim, u samom izvještaju je navedeno da za razliku od 70% ispitanika, koji imaju takav stav, postoji manji procenat, od 8% – koji smatraju drugačije.
Odnos Srbije prema Kosovu je pozitivan, odgovorili su srpski ispitanici, uključujući ispitanike sa Sjevera. Oni smatraju da je prisustvo Srbije u sredinama nastanjenim “srpskom manjinom” – “pozitivno i potrebno”.
“Ovo, međutim, odražava jasno odvajanje između Srbije i Kosova i kao takvo može da se vidi kao postepeno prihvatanje faktičke stvarnosti postojanja Kosova kao države i njihove realnosti života na Kosovu,” navodi se u izvještaju KCSS-a, u djelu gdje se objašnjava istraživanje u srpskim sredinama.
Percepcija o Crnoj Gori je pretežno neutralna ili prijateljska, što znači, kako se dalje u Eastern Western Balkans, navodi – da problem sa sporazumom o demarkaciji granice nije uticao na stavove prema ovoj zemlji. U samom izvještaju taj “pretežno neutralan stav” iskazan je i prema Makedoniji.
Takođe očekivano, odnos prema zapadnim zemljama (SAD, Njemačka, Francuska, Velika Britanija), ali i Turskoj je veoma pozitivan. Od ovih država mišljenje o Francuskoj je najmanje pozitivno, navodi Eastern Western Balkans, a Velika Britanija uživa najpozitivniju percepciju ispitanika za posljednje tri godine.
U izvještaju se naglašava da stanovnici Kosova za svoje glavne saveznike vide prije svega SAD i Njemačku, a Hrvatsku svojim strateškim partnerom i modelom zemlje za ulazak u EU.
“Negativni trendovi prema SAD i Njemačkoj su uglavnom pripisani ispitanicima kosovarskim Srbima. Kvantitativni podaci prikupljeni sa terena pokazuju da uprkos njihovoj pozitivnoj percepciji o SAD i Njemačkoj, kao prijateljskim državama prema Kosovu kao državi, oni još uvijek izražavaju rezervisanost i prema SAD i prema Njemačkoj” – ovako se u izvještaju ocjenjuje stav srpskih ispitanika.
S druge strane, Rusija i Kina se vide kao neprijateljske zemlje i prepreka za “državnost Kosova”, sa malim izuzetkom ispitanika “kosovarskih Srba”, kako piše u izvještaju na engleskom jeziku.
U pozitivnoj ocjeni srpskih ispitanika prema Rusiji odražava se, kako se u izvještaju navodi, “naročito prisustvo Rusije u sjevernom djelu Kosova”:
“Podrška koja se daje Srbiji i Srbima koji žive u sjevernom djelu Kosova je razlog negativne percepcije među kosovarskim Albancima prema Rusiji. Uglavnom njih oko 85% vjeruju da je Rusija neprijateljska zemlja za Kosovo”.
Uprkos uslovima koje je EU postavila u procesu liberalizacije viznog režima, ukupna percepcija o EU je veoma pozitivna – više od 60%, i kako dalje navodi, Eastern Western Balkans pokazuje blagi rast tokom proteklih godina.
Ispitanici u velikoj mjeri podržavaju članstvo Kosova u NATO-u, a takođe, za većinu ispitanika prisustvo KFOR-a na Kosovu pokazuje upravo jake veze sa NATO-om. Ipak, 9% ispitanika se snažno protivi članstvu u NATO-u i ovakav stav su uglavnom iskazali srpski ispitanici.
Konačno, kada je u pitanju dijalog sa Srbijom, odnosno Beogradom, Eastern Western Balkans navodi da je polovina ispitanika “prilično pesimistična” da će se ovim političkim dijalogom doći do normalizacije odnosa, dok većina vjeruje da veću korist od dijaloga ima Srbija kojoj je on potreban za ulazak u EU.
Kosovski Srbi smatraju, s druge strane, dijalog pozitivnim procesom, jer očekuju da će se njime poboljšati njihov život na Kosovu, “iako odbijaju da primjene sporazume potpisane u Briselu” – navodi se u izvještaju i dodaje:
“Sa druge strane, smatra se skupim procesom, uzimajući u obzir da on predstavlja korak ka priznanju kosovske državnosti od strane Srbije, prema njihovoj percepciji”.
Međutim, procenat onih koji vjeruju da su se odnosi donekle “normalizovali između Kosova i Srbije”, u blagom je porastu, sa 37% u 2015. na 44% u 2016.
“Ipak, važno je imati na umu da je istraživanje rađeno u oktobru 2016, prije nego što je incident ‘voz’ izazvao tenzije,” piše Eastern Western Balkans.
Negativan stav o formiranju Zajednice srpskih opština još više je izražen, preko 80% ispitanika ne želi Zajednicu, jer vjeruje da je ona štetna po Kosovo, dok samo 8% vjeruje da će primjena sporazuma o ZSO biti pozitivna – stav je srpskih ispitanika.
