Ratni sukob na Kosovu obilježili su, kao i obračune u drugim djelovima bivše Jugoslavije, veliki broj izbjeglica, te ubijenih starijih civila; kao da se na gotovo identičan način ponovila Hrvatska, ubistva staraca u “Oluji”, kada su nalažene samo ugljenisane kosti. Stoga se može reći da je specifičnost ratnog sukoba na Kosovu, kao i u drugim djelovima nekadašnje SFRJ etničko čišćenje, rekla je u petak osnivačica Fonda za humanitarno pravo Nataša Kandić, na predstavljanju baze stradalih na Kosovu, zaokruženog istraživanja koje će biti prezentirano u nova tri toma Kosovske knjige pamćenja.
Izvori za bazu podataka su svjedočenja preživelih i članova porodica žrtava, a ova dokumentarna zbirka ima, kako su ocjenili učesnici u prezentaciji, sva obilježja naučnog istraživanja, tokom kojeg su uvažene i činjenice da neka osoba nije umrla uslijed ratnih dejstava, odnosno da je umrla nakon vremenskog okvira u koji je istraživanje smješteno.
Procjena je da je sa Kosova prognano između 700 i 800 hiljada Albanaca, uz takođe prepoznatljivu matricu progonstva i bombardovanja izbjegličkih kolona, rekla je Nataša Kandić. Iz više izvora, nakon provjera i dopuna koje i dalje traju, istraživači Fonda Beograd i Kosovo, utvrdili su registar u kojem je 13.535 imena ljudi za koje je ustanovljeno da su ubijeni, ili nestali u vreme oružanih sukoba na Kosovu tokom 1998. i 1999. Riječ je o civilima, zarobljenicima i naoružanim pripadnicima srbijanskih snaga bezbjednosti i Oslobodilačke vojske Kosova. Fond je do podataka o žrtvama rata došao istraživanjem i provjerom svakog podatka o ljudima i okolnostima njihove smrti, tokom 16 godina.
“Počevši od 1. januara 1999. do 14. juna 1999. ukupno su živote izgubile 10.122 osobe, od kojih je 8.701 Albanaca. Među ubijenim Albancima je bilo 7.346 civila, uglavnom seljaka. Ubijen je, ili je poginuo 1.191 pripadnik srpske zajednice, od toga 385 civila, 806 pripadnika policije i vojske. Ubijeno je i 230 Roma”, rekla je Nataša Kandić.
U vreme kampanje NATO od bombi koje je ispalio NATO, na Kosovu je poginulo 249 Albanaca, 202 Srba, i 37 Roma i drugih. Poslije povlačenja srpskih snaga sa Kosova od 15. juna 1999. do kraja decembra 2000. ubijeno je ili nestalo 1.257 ljudi.
U analizi broja žrtava, kako je rekla Nataša Kandić, zabunu su unosili podaci koji su u razaličitim evidencijama bili na različitim jezicima, napisani različitom transkripcijom. Predstoji, stoga, rasvetljavanje sudbine još nešto više od hiljadu ljudi.
“Riječ je o pouzdanom, provjerljivom i potpunom istraživanju koje je rezultat upoređivanja podataka do kojih se došlo terenskim radom i različitim metodologijama. Stoga čestitam Fondu na obavljenom poslu i preporučujem rezultate istraživanja naučnicima, istraživačima, ekspertima za tranzicionu pravdu”, rekao je saradnik i supervizor istraživanja Patrik Bal, dugogodišnji stručnjak i izvršni direktor Grupe za analizu podataka o ljudskim pravima.
Profesor Mihael Spagat sa Londonskog univerziteta, eksperta za matematiku rata, baza podataka iz Kosovske knjige sjećanja “jedan od najboljih registara žrtava rata ikada napravljen”.
“Kosovska knjiga pamćenja je izuzetno postignuće koje stoji kao spomenik, i žrtvama i ljudskom duhu”, rekao je profesor Spagat.
Nataša Kandić je, na insistiranje novinara, odgovorila i na pitanja u vezi sa aktuelnim napadima na Fond. Negirala je da su optužbe u vezi sa postupcima načelnika Generalštaba Vojske Srbije Ljubiše Dikovića, napad na Vojsku Srbije, konstatujući da je, naprotiv, Fond motivisan potrebom “jačanja pozicije institucija i vladavine prava”. Svi navodi Fonda u vezi sa načelnikom GŠ Dikovićem u potpunosti su tačni, rekla je Nataša Kandić. Ona je istakla da FHP ne radi protiv Vojske, odnosno da “institucije moraju biti čiste i da su pojedinci koji su činili nešto što može biti predmet ispitivanja, nešto sasvim drugo”.
“Bilo je potpuno normalno očekivati da će nevladina organizacija pokušati da doprinese razjašnjenju sudbine ljudi, koji su poslednji put viđeni, živi, ili ubijeni, a da su posle toga nestala njihova tela”, istakla je ona.
